Aparaty ortodontyczne – na jakie modele mogą zdecydować się pacjenci?
Diagnoza wad zgryzu i decyzja o podjęciu ich leczenia może zakończyć się koniecznością noszenia przez pacjenta aparatu ortodontycznego. To popularna i powszechna metoda korekcji różnych wad zgryzu, m.in. stłoczenia, szparowatości, przemieszczenia żuchwy itp. Aparat taki nie jest dziś nader wyjątkowym widokiem; dostrzeżemy je zarówno na zębach dzieci i nastolatków, osób w średnim wieku, jak i u seniorów.
Determinantem jego zastosowania jest w zasadzie stan kości w jamie ustnej oraz brak innych przeciwwskazań medycznych. Należy jednak pamiętać, że typ aparatu dostosowuje się do wieku pacjenta, stanu uzębienia oraz do jego rodzaju (zęby mleczne, stałe, mieszane). Na jakie modele mogą zdecydować się pacjenci?
Rodzaje aparatów ortodontycznych
Z całą pewnością najlepsze rozwiązanie doradzi zawsze lekarz ortodonta, bo to on właśnie dobierze stosowny aparat do danej wady zgryzu. Zanim jednak to się stanie, warto przyjrzeć się rodzajom aparatów ortodontycznych i zobaczyć, jakie kwestie wiążą się z ich użytkowaniem.
Na początek mamy dwa podstawowe rozwiązania: aparaty ruchome i aparaty stałe. Te pierwsze to aparaty dające się zdjąć, a nosi się je według wskazań ortodonty, zazwyczaj kilkanaście godzin na dobę (w nocy). Składają się z akrylowej platformy oraz systemu nakładanych na zęby drutów. Aparaty tego typu najczęściej polecane są dzieciom mającym uzębienie mleczne lub mieszane, a stosuje się je do korekcji ustawienia kości żuchwy lub szczęki oraz dalszego ich harmonijnego rozwoju. Po osiągnięciu pożądanych rezultatów – jeśli stan zdrowia leczonego tego wymaga – zmienia się aparat na stały. Aparat ruchomy projektuje się do potrzeb konkretnego przypadku, wymaga on też od pacjenta (i jego opiekunów) ścisłej współpracy z lekarzem i przestrzegania jego zaleceń. Jego zakładanie i ściąganie mały pacjent może z powodzeniem przeprowadzić samodzielnie.
Z kolei aparat stały to typ aparatu, który montuje się na trwałe (bez możliwości samodzielnego zdjęcia – na około 2 lata), a stosuje się do korekcji poważniejszych wad uzębienia stałego, jak i korekty położenia czy wzrostu kości szczęki i żuchwy. Jego zasada działania opiera się na przymocowanym do powierzchni zębów systemie zamków, przez które przechodzi sprężysty drut (zwany też łukiem). Siła jego prężenia pozwala na stopniowe ustawienie uzębienia do pożądanej pozycji. Aparaty ortodontyczne stałe dostępne są w kilku wariantach: mogą mieć zamki wykonane ze stali chirurgicznej, z porcelany, akrylu lub nawet szafiru. Zamki przymocowane są do lica zębów, aparat taki wymaga więc oswojenia się z nim. W początkowym okresie może powodować uczucie dyskomfortu, ponadto podrażnienia w obrębie jamy ustnej, powstawanie ran i aft. Mocowania drutu na zamkach zabezpieczone są ligaturami ortodontycznymi – kolorowymi gumkami, które wymienia się każdorazowo przy wizycie (średnio co 1,5 miesiąca). Ten typ aparatu jest wyjątkowo skuteczny i również najbardziej przystępny cenowo, dlatego cieszy się dużą popularnością.
Aparat tzw. clear aligner to bardzo dyskretny typ aparatu ortodontycznego. Jest to zestaw przezroczystych, indywidualnie wykonanych do danej diagnozy nakładek na zęby. Zakres leczenia przy pomocy tego typu aparatu ustalany jest na samym początku, pacjent dostaje nakładki, które stopniowo kształtują prawidłowe ustawienie uzębienia. Szyny zmienia się samodzielnie, co pozwala zaoszczędzić czas i zmniejszyć liczbę wizyt u ortodonty. Istotną jego cechą jest też estetyka tego rozwiązania – brak zamków ułatwia uprawiane sportów, pracę głosem, zapewnia też o wiele lepszą prezencję. Przy jego stosowaniu zdecydowanie łatwiej również utrzymuje się również higienę jamy ustnej: aparat nie wymaga stosowania specjalistycznych szczoteczek do czyszczenia, można go po prostu zdjąć do mycia zębów, jedzenia lub przed ważnym spotkaniem. Przykładem tego typu metody korekcji wad zgryzu jest też na przykład aparat Invisalign.
Aparat bezligaturowy (samoligaturujący) jest typem aparatu ortodontycznego, w którym nie stosuje się mocujących łuku do zamków ligatur. Konstrukcja zamka tego aparatu umożliwia zamontowanie drutu działającego z mniejszym naciskiem, a mimo to wciąż wyjątkowo skutecznie. Aparaty te cechuje duża łatwość utrzymania higieny w jamie ustnej oraz większa od tradycyjnych aparatów stałych estetyka – zamki nie rzucają się w oczy. Ponadto stosowanie aparatów samoligaturujących pozwala pacjentowi na zmniejszenie częstotliwości wizyt kontrolnych u ortodonty oraz na skrócenie czasu trwania leczenia. Przykładami takich aparatów są m.in. systemy Smart Clips, Damon i Axis.
Aparaty stałe lingwalne wreszcie są rodzajem aparatów, w których konstrukcję mocuje się od wewnątrz łuków zębowych, są więc ukryte i niewidoczne na pierwszy rzut oka. Jeśli chodzi o zasadę pracy, to jest ona w praktyce identyczna, jak w tradycyjnych aparatach ortodontycznych. Aparaty lingwalne dają początkowo wysokie uczucie dyskomfortu w jamie ustnej, mogą drażnić język i dziąsła, mogą też wywoływać przejściowe trudności w wymowie. Nie powinny stosować ich osoby z chorobami przyzębia, startymi, zbyt krótkimi zębami lub mające problemy w utrzymaniu higieny uzębienia.